Tia lửa hàn – Nguy hiểm tiềm ẩn và cách phòng tránh

Tia lửa hàn là hiện tượng thường gặp trong các ngành công nghiệp gia công kim loại, chế tạo kết cấu và các hoạt động hàn nói chung. Dù mang lại nhiều ứng dụng quan trọng, nhưng tia lửa hàn cũng tiềm ẩn những nguy cơ đối với sức khỏe và an toàn lao động. Việc hiểu rõ bản chất và các nguy cơ và giải pháp bảo vệ an toàn sẽ giúp giảm thiểu tai nạn trong quá trình làm việc.

Tia lửa hàn là gì?

Tia lửa hàn là các hạt kim loại nóng chảy bắn ra trong quá trình hàn, khi kim loại được nung chảy bởi nhiệt độ cao. Các hạt kim loại này bay và lan tỏa trong không gian, tạo ra hiện tượng tia lửa rất sáng.

Nguy cơ tiềm ẩn của tia lửa hàn

Đối với con người

Tổn thương da và mắt:

Tia lửa hàn có nhiệt độ rất cao, nếu tiếp xúc trực tiếp có thể gây bỏng da. Ngoài ra, các tia lửa bắn vào mắt có thể làm tổn thương giác mạc, thậm chí gây mất thị lực nếu không được bảo vệ đúng cách.

Ảnh hưởng đến hệ hô hấp:

Trong quá trình hàn, tia lửa có thể đốt cháy bụi bẩn hoặc sơn trên bề mặt kim loại, tạo ra khói độc hại. Khi hít phải khói hàn trong thời gian dài, người lao động có thể mắc các bệnh về phổi, viêm đường hô hấp hoặc tổn thương hệ thần kinh.

Đối với môi trường

Nguy cơ cháy nổ:

Tia lửa hàn có thể bắn vào các vật liệu dễ cháy như giấy, vải, gỗ hoặc hóa chất, làm tăng nguy cơ xảy ra hỏa hoạn. Trong môi trường có khí gas hoặc dung môi dễ bay hơi, tia lửa hàn có thể gây nổ, đe dọa an toàn lao động và tài sản.

Hư hỏng thiết bị và vật liệu xung quanh:

Tia lửa trong quá trình hàn có thể làm cháy xém dây điện, làm hỏng lớp sơn bảo vệ trên bề mặt kim loại hoặc gây biến dạng trên các vật liệu xung quanh. Nếu không có biện pháp che chắn, tia lửa có thể làm giảm tuổi thọ của các thiết bị và ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm.

Cách bảo vệ an toàn khi làm việc với tia lửa hàn

Đối với con người

Sử dụng đồ bảo hộ lao động:

Người thợ hàn cần trang bị đầy đủ đồ bảo hộ như mặt nạ hàn, kính bảo vệ mắt, găng tay chống cháy, quần áo chống cháy và giày bảo hộ để giảm thiểu rủi ro khi tiếp xúc với tia lửa hàn.

Làm việc trong môi trường thông thoáng:

Quá trình hàn sinh ra nhiều khói độc, do đó cần làm việc ở khu vực có hệ thống thông gió tốt hoặc sử dụng thiết bị hút khói để bảo vệ hệ hô hấp.

Đảm bảo tư thế làm việc an toàn:

Luôn giữ khoảng cách hợp lý với mối hàn, tránh để tia lửa bắn trực tiếp vào người. Khi hàn trên cao, cần có biện pháp che chắn để tia lửa không rơi xuống người hoặc vật liệu dễ cháy bên dưới.

Đối với môi trường làm việc

Dọn dẹp khu vực hàn sạch sẽ:

Trước khi làm việc, cần loại bỏ các vật liệu dễ cháy như giấy, vải, dầu mỡ hoặc hóa chất ra khỏi khu vực hàn để hạn chế nguy cơ cháy nổ.

Sử dụng tấm chắn bảo vệ:

Để ngăn tia lửa hàn bắn ra xung quanh, nên sử dụng các tấm chắn hoặc rèm che chống cháy để bảo vệ thiết bị và vật liệu xung quanh.

Chuẩn bị phương tiện chữa cháy:

Luôn có bình chữa cháy hoặc cát khô gần khu vực làm việc để xử lý kịp thời nếu xảy ra cháy. Đồng thời, đảm bảo hệ thống phòng cháy chữa cháy trong xưởng luôn trong tình trạng hoạt động tốt.

Kiểm tra thiết bị trước khi làm việc:

Trước khi bắt đầu hàn, cần kiểm tra kỹ các thiết bị như kìm hàn, cáp điện, bộ cấp khí để đảm bảo không có rò rỉ hoặc hư hỏng gây nguy hiểm trong quá trình làm việc.

Các công nghệ kiểm soát và giảm thiểu tia lửa hàn

Sử dụng máy hàn công nghệ cao

Các dòng máy hàn hiện đại được trang bị công nghệ điều chỉnh dòng hàn giúp kiểm soát nhiệt độ và hồ quang ổn định, từ đó giảm thiểu lượng tia lửa phát sinh. Ngoài ra, các máy hàn inverter còn giúp giảm bắn tóe và nâng cao chất lượng mối hàn.

Robot hàn tự động

Việc sử dụng robot hàn không chỉ giúp nâng cao độ chính xác mà còn hạn chế sự tiếp xúc trực tiếp giữa con người và tia lửa hàn. Hệ thống tự động này có thể điều chỉnh tốc độ, góc hàn và cường độ hồ quang để giảm thiểu bắn tóe, đảm bảo an toàn lao động.

Sử dụng khí bảo vệ

Các loại khí bảo vệ như argon, CO₂ hoặc hỗn hợp khí có vai trò quan trọng trong việc giảm lượng tia lửa hình thành. Khí argon giúp duy trì hồ quang ổn định, hạn chế oxy hóa và giảm bắn tóe, trong khi CO₂ hỗ trợ cải thiện khả năng thâm nhập của mối hàn, giúp mối hàn đẹp hơn và ít tia lửa hơn.

Tia lửa hàn là một yếu tố không thể tránh khỏi trong quá trình hàn kim loại, mang lại hiệu quả cao nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ về an toàn lao động. Việc hiểu rõ bản chất của tia lửa hàn, các rủi ro liên quan và áp dụng các biện pháp bảo vệ phù hợp sẽ giúp giảm thiểu tai nạn lao động và bảo vệ sức khỏe cho người thợ hàn.