Cập nhật ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn JIS mới nhất

Nếu bạn là thợ hàn đang đọc bản vẽ kỹ thuật hằng ngày, hoặc là kỹ sư chuyên nghiên cứu về công nghệ hàn, thì việc nắm vững ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn JIS là điều bắt buộc. Đây không chỉ là những ký hiệu khô khan trên giấy, mà là ngôn ngữ kỹ thuật chuẩn hóa giúp bạn hiểu chính xác cần hàn kiểu gì, ở đâu, kích thước bao nhiêu và yêu cầu chất lượng ra sao. Cập nhật ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn JIS mới nhất trong nội dung bên dưới đây của Nam Vượng.

Ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn JIS là gì?

Ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn JIS (Japanese Industrial Standards) là hệ thống quy ước dùng để biểu diễn thông tin kỹ thuật của mối hàn trên bản vẽ cơ khí. Các ký hiệu này giúp xác định rõ loại mối hàn (hàn góc, hàn giáp mép, hàn chồng…), vị trí hàn, kích thước mối hàn, chiều dài, đường hàn liên tục hay ngắt quãng, cũng như các yêu cầu kỹ thuật khác liên quan đến quá trình hàn.

Tiêu chuẩn JIS thường được sử dụng phổ biến trong các bản vẽ kỹ thuật của Nhật Bản và các quốc gia, doanh nghiệp có dây chuyền sản xuất theo công nghệ Nhật. Việc sử dụng ký hiệu hàn theo JIS giúp đồng bộ hóa thông tin giữa thiết kế và thi công, đồng thời đảm bảo chất lượng và an toàn trong quá trình chế tạo, lắp ráp.

Ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn JIS mới nhất

Dưới đây là cập nhật mới nhất về ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn JIS (JIS Z 3021:2016):

Cấu trúc ký hiệu

Mỗi ký hiệu bao gồm các thành phần chính:

• Mũi tên chỉ vị trí cần hàn.
• Đường cơ sở (reference line) để gắn ký hiệu.
• Biểu tượng cơ bản xác định loại mối hàn (góc, giáp mép, chữ V, chữ J, chữ U, chữ K, flare,…).
• Kích thước (ví dụ: chiều dài, chiều cao, góc mở) thể hiện rõ ràng bên trái và bên phải ký hiệu.

Vị trí ghi ký hiệu

Vị trí ghi ký hiệu thường được đặt tại:

• Phía dưới đường cơ sở → hàn ở phía mũi tên (gần người đọc).
• Phía trên đường cơ sở → hàn ở phía đối diện (xa người đọc).
• Cả hai bên → hàn hai mặt.
• Dấu ○ tại giao điểm mũi tên và đường cơ sở → toàn bộ chu vi mối ghép hàn vòng quanh

Các loại mối hàn phổ biến và ký hiệu

Theo bảng trích từ JIS Z 302, các loại mối hàn phổ biến và ký hiệu như sau:

• Mối hàn giáp mép chuẩn V, I, U, J, K, X, H…
• Mối hàn góc (fillet weld): kí hiệu dưới dạng tam giác, kích thước chân hàn bên trái ký hiệu, chiều dài và giãn cách bên phải.
• Flare welds (flare V, flare X, flare K, flare J) dành cho chi tiết cong
• Root, backing, surfacing và meat-up welds cũng có ký hiệu riêng

Chỉ dẫn bổ sung

Một số ký hiệu phụ để thể hiện chi tiết kỹ thuật hoặc yêu cầu:

• Mũi tên không có đường ghi kích thước → hàn toàn chiều dài.
• Dấu ○ → hàn chu vi toàn bộ.
• Ghi L (n) – P → hàn giãn cách: L = chiều dài đoạn hàn, P = khoảng cách giữa các đoạn hàn, n = số đoạn
• Ghi s, h, p → chiều dày hàn bổ sung, chiều sâu hàn, chiều mở rãnh.

Lưu ý khi sử dụng ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn JIS

Việc sử dụng ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn JIS tưởng chừng đơn giản nhưng lại đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối. Để tránh những sai lệch không đáng có, người dùng cần chú ý đến một số nguyên tắc quan trọng dưới đây:

Xác định đúng vị trí mối hàn theo hướng mũi tên

Người đọc bản vẽ cần chú ý đến vị trí của ký hiệu so với đường cơ sở. Nếu ký hiệu nằm bên dưới đường cơ sở, mối hàn phải được thực hiện ở phía mũi tên chỉ (tức là phía gần người quan sát). Ngược lại, nếu ký hiệu nằm phía trên đường cơ sở, mối hàn sẽ được thực hiện ở mặt đối diện. 

Trong trường hợp ký hiệu xuất hiện ở cả hai bên, thợ hàn cần tiến hành hàn cả hai mặt của mối ghép. Việc xác định sai vị trí có thể dẫn đến thi công sai lệch, làm giảm chất lượng và độ an toàn của sản phẩm.

Ghi đúng kích thước và thông số

Người thiết kế bản vẽ cần ghi rõ chiều cao chân hàn, chiều dài đoạn hàn và khoảng cách giữa các đoạn hàn nếu đó là mối hàn gián đoạn. Với các mối hàn rãnh như dạng V, U, K hoặc J, cần thể hiện đầy đủ các thông số như độ sâu rãnh, góc mở và khoảng hở gốc nếu có. Việc ghi thiếu hoặc sai thông số có thể khiến thợ hàn hiểu nhầm yêu cầu kỹ thuật và gây ra lỗi trong quá trình thi công.

Phân biệt rõ các loại ký hiệu mối hàn

Kỹ sư và thợ hàn cần nhận biết chính xác các loại ký hiệu mối hàn để tránh nhầm lẫn trong quá trình đọc bản vẽ. Ví dụ, biểu tượng tam giác đặc dùng để chỉ mối hàn góc (fillet weld), trong khi các biểu tượng hình chữ V, U, J, hoặc K lại thể hiện các dạng mối hàn rãnh khác nhau. 

Đối với các chi tiết cong như ống, cần sử dụng đúng ký hiệu flare để biểu thị kiểu hàn phù hợp. Mỗi loại mối hàn đều có đặc điểm thi công riêng nên việc phân biệt là rất quan trọng.

Hiểu và sử dụng đúng các ký hiệu đặc biệt

Người sử dụng bản vẽ cần lưu ý đến các ký hiệu đặc biệt đi kèm. Ví dụ, dấu tròn (○) tại giao điểm giữa mũi tên và đường cơ sở thể hiện yêu cầu hàn vòng quanh toàn chu vi chi tiết. 

Ký hiệu mũi tên cong hoặc dấu hướng quay có thể yêu cầu thực hiện hàn theo một trình tự cụ thể. Ngoài ra, các ghi chú như “All around” (hàn toàn phần) hoặc “Field weld” (hàn tại chỗ) cũng cần được hiểu rõ để đảm bảo đúng yêu cầu thi công.

Thống nhất tiêu chuẩn trên bản vẽ kỹ thuật

Người thiết kế cần đảm bảo rằng toàn bộ bản vẽ tuân theo một hệ tiêu chuẩn thống nhất. Tiêu chuẩn JIS Z 3021 thường áp dụng theo hệ thống ký hiệu System B, có cấu trúc khác biệt so với System A trong ISO 2553. Việc sử dụng lẫn lộn các hệ thống ký hiệu có thể gây nhầm lẫn cho người đọc bản vẽ và ảnh hưởng đến quá trình sản xuất.

Kiểm tra và xác nhận thông tin trước khi thi công

Trước khi bắt đầu thi công, thợ hàn cần rà soát kỹ bản vẽ và xác minh các thông số với bộ phận kỹ thuật nếu có bất kỳ điểm nào chưa rõ ràng. Việc thi công dựa trên những thông tin chưa đầy đủ hoặc hiểu sai ký hiệu có thể dẫn đến lỗi hàn nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến độ bền và an toàn của toàn bộ kết cấu.

Việc hiểu và sử dụng đúng ký hiệu mối hàn theo tiêu chuẩn JIS không chỉ giúp nâng cao tính chính xác trong thiết kế và thi công, mà còn thể hiện trình độ chuyên môn và sự chuyên nghiệp của người thợ hàn cũng như kỹ sư cơ khí. Hy vọng qua bài viết này của Nam Vượng, bạn sẽ có thêm thông tin để áp dụng cho công việc của mình.